Pomiędzy Starym Miastem a Nową Hutą

Budowa w Czyżynach rozpoczęła się trzy lata po rozstrzygnięciu konkursu architektonicznego (luty 2018). Wygrało go wrocławskie studio Heinle, Wischer und Partner Architekci, a ostateczny projekt opracowany został z wykorzystaniem technologii BIM. Dzięki modelowaniu trójwymiarowemu już w trakcie prac można było np. szybko obliczyć, że do wzniesienia centrum potrzeba około 3 tys. ton stali. To ilość z której można by zbudować dwa i pół Mostu Piłsudskiego w Krakowie.

BIM usprawnił proces projektowania, a w przyszłości pomoże zarządzać gotowym obiektem. Już pierwsze prace przygotowawcze zdradzały rozmach inwestycji. Pod koniec marca 2021 zaczęło się od utwardzenia tymczasowego dojazdu, zabezpieczenia drzew pozostawionych na działce oraz wygrodzenia terenu.

Wykonawca pracował pod nadzorem archeologicznym. Teren na którym powstaje Cogiteon był w przeszłości fragmentem lotniska Rakowice-Czyżyny. Sam budynek będzie nawiązywał do lotniczych tradycji miejsca. Będzie się wznosił stopniowo z poziomu gruntu, a jednocześnie coraz bardziej zwężał, aby osiągnąć wysokość 23 metry przy wierzchołku od strony al. Bora-Komorowskiego. Przeprowadzone rozpoznanie archeologiczne nie wykazało żadnych historycznych artefaktów, a „badania dały wynik negatywny” – jak można przeczytać w raporcie końcowym. Dlatego już pod koniec lipca zaczęły pojawiać się pierwsze ściany. W tym ta:

Od początku września 2021 prace coraz bardziej zbliżały się do al. Bora-Komorowskiego aż w końcu objęły całą długość obiektu. Na tym etapie powstawały też elementy infrastruktury technicznej ze zbiornikiem wód opadowych oraz zbiornikiem lodu na czele. Ten ostatni będzie magazynem energii dla pompy ciepła. To ograniczy koszty eksploatacji, a także sprawi, że obiekt będzie jeszcze bardziej energooszczędny i przyjazny dla środowiska.

Od października w widoku placu budowy zaczął wyróżniać się charakterystyczny walec przyszłej Strefy Emocji. To wyjątkowa multimedialna przestrzeń w której dzięki zmieniającej się scenografii będzie można wcielić się w różne role. Wejście do niej powstaje w strefie obsługi zwiedzających. Znajdujemy się cały czas na poziomie minus jeden:

Trójkątny kształt budynku stał się wyraźnie widoczny pod koniec miesiąca. W tym czasie po wschodniej stronie, czyli od strony Osiedla Akademickiego, zaczęły powstawać słupy podziemnego garażu z którego będą korzystać zwiedzający. W widoku zewnętrznym części nadziemnej Cogiteon ma składać się z czterech brył, połączonych wspólną elewacją. Jednak na poziomie minus jeden (poniżej poziomu gruntu) to w istocie jeden budynek. Właśnie dlatego w podziemnej części znalazła się większość najbardziej istotnych funkcji: obsługi zwiedzających, wystawowa, laboratoryjna, magazynowa.

Z końcem listopada 2021 ziemia, składowana na terenach udostępnionych na czas budowy przez Muzeum Lotnictwa Polskiego, zaczęła powracać na plac budowy. Zostaje powtórnie wykorzystana do zasypywania fundamentów oraz wyrównania poziomu gruntu.

Z końcem roku 2021 widoczna już była kolumnada słupów konstrukcyjnych pomiędzy strefą laboratoryjną a wystawową. Oznacza to, że budynek zaczął zdecydowanie wystawać nad powierzchnię docelowego, przylegającego doń terenu. Na początku stycznia 2022 próbna ściana z betonu architektonicznego pokryła się siatką elewacyjną, dzięki której jeszcze lepiej można sobie wyobrazić docelowy wygląd budynku.

Co istotne siatka nie będzie osłaniać jedynie betonowych ścian. Na elewacjach Cogiteonu będzie około 6,5 tys. m2 powierzchni szklanych. To obszar odpowiadający 1/6 Rynku Głównego w Krakowie.

„Człowiek i jego marzenia” – to tytuł interaktywnej wystawy stałej, obejmującej ponad 100 urządzeń przeznaczonych do samodzielnego eksperymentowania. Eksponaty zajmą 5 sal na poziomie minus jeden. Tytuły kolejnych części oddają tematykę poszczególnych przestrzeni: „Jak się czujesz?”, „Co nas łączy?, „Jak działa świat?”, „Jak zmieniamy Ziemię?”, Jak to sobie wyobrażasz?”. Od początku 2022 roku prace na budowie koncentrowały się wokół tej części budynku, choć same sale wystawowe jeszcze nie były realizowane. Pojawiły się za to słupy części recepcyjnej, a także stropy nad pomieszczeniami technicznymi.

Ze względu na złożoność budynku oraz duży zakres prac generalny wykonawca angażuje do realizacji imponujących rozmiarów sprzęt. Do obsługi Cogiteonu wykorzystana została jedna z największych w Polsce pomp do betonu. Nad strefą magazynową, która zlokalizowana jest wzdłuż pasa startowego dawnego lotniska, pojawił się sufit, a w nim trójkątne świetliki. Będą one również widoczne od strony ogrodu na dachu. W południowo-zachodniej części obiektu (blisko magazynów) pojawiły się też pierwsze schody. Tak wyglądała budowa w połowie lutego 2022:

Po prawie roku od rozpoczęcia prac kształt budynku był już dobrze rozpoznawalny w terenie. Najbardziej zbliżoną formę do docelowej uzyskała część południowa, która obejmuje magazyny z warsztatem wewnętrznym oraz laboratoria i pracownie tematyczne. Pomiędzy tymi dwiema strefami powstało patio i właśnie w nim na początku marca pojawiła się konstrukcja szklarni. Obok działać będzie Laboratorium Przyrody. To jedna z sześciu takich przestrzeni. Oprócz niej zajęcia pod okiem specjalistów odbywać się będą w Laboratorium Smaków, Laboratorium Cząstek, Laboratorium Reakcji, Pracowni Technicznej oraz Pracowni Innowacji.

W połowie kwietnia 2022 Cogiteon to już sporej wielkości zarys budynku. Cześć pomieszczeń jest w stanie surowym, w części prowadzone są pierwsze instalacje. Nad parkingiem podziemnym trwają prace przy realizacji stropu. Są też pierwsze charakterystyczne akcenty wnętrza. Otwory o nieregularnym kształcie będą wydzielać przestrzeń holu i szatni. Inwestycja jest realizowana dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej oraz z budżetu Województwa Małopolskiego.

Budynek będzie zawierał szereg proekologicznych rozwiązań. Opowiadamy o nich w poniższym filmie: