Krótko i węzłowato. Jak działa dezodorant i antyperspirant?
- Tekst: Kinga Orwat
Dezodorant czy antyperspirant? W kulce, sztyfcie, sprayu czy kremie? Cel jest jeden: ograniczyć pocenie i nieprzyjemny zapach.
Środki maskujące nieprzyjemne aromaty były wykorzystywane od stuleci. Starożytni Rzymianie stosowali w tym celu perfumowane kąpiele. Używali też perfum do prania ubrań oraz do… perfumowania zwierząt. W pismach ze starożytnego Egiptu czy Chin można zaś odnaleźć pierwsze wzmianki o ałunie, naturalnie występującym minerale, neutralizującym zapach potu.
Sam pot jest bezwonny i tworzy charakterystyczny zapach w obecności flory bakteryjnej, rozwijającej się na powierzchni skóry. Pod jej wpływem pot, a dokładnie materia organiczna w nim zawarta, rozkłada się tworząc substancje o nieprzyjemnym zapachu. Wydzielina potowa składa się głównie z wody i innych komponentów takich jak: chlorek sodu (NaCl – czyli sól), chlorek potasu, amoniak, wapń, miedź, kwas mlekowy i moczowy. Ciepło, ograniczony przepływ powietrza oraz właśnie flora bakteryjna sprzyjają szybkiemu rozkładowi wydzieliny potowej na lotne kwasy tłuszczowe o przykrym zapachu. Do związków tych zaliczamy m.in. kwas izowalerianowy, który wonieje jak ser pleśniowy.
Zamaskować, zneutralizować, zahamować
W celu zminimalizowania nieprzyjemnych skutków pocenia się, wykorzystywane są m.in. środki antybakteryjne, które minimalizują rozwój flory bakteryjnej, a co za tym idzie powstawanie niemiłego zapachu. Do tego celu służą dezodoranty. Mechanizm ich działania jest dwutorowy. Po pierwsze dezodorant maskuje nieprzyjemną woń poprzez zastosowanie substancji zapachowych. Drugi mechanizm to neutralizacja zapachu. Proces ten polega na zastosowaniu środków antybakteryjnych, które hamują rozwój flory bakteryjnej. Wśród popularnych, naturalnych składników dezodorantów można wyróżnić m.in. sodę oczyszczoną – która posiada właściwości bakteriobójcze i kaolin, czyli osadową skałę ilastą o właściwościach higroskopijnych,
Innym działaniem, zmierzającym do niwelowania nieprzyjemnego zapachu jest ograniczenie wydzielania potu. W tym celu używa się antyperspirantu. Jest on określony przez Federal Food, Drug, and Cosmetic Act (akt prawny uchwalony przez Kongres Stanów Zjednoczonych) za lek, gdyż wpływa na funkcje fizjologiczne organizmu.
Głównymi substancjami wykorzystywanymi w antyperspirantach są związki chemiczne na bazie glinu i cyrkonu (m.in. chlorowodorotlenek glinu, chlorek glinu). Związki te w połączeniu z białkiem obecnym w gruczole potowym tworzą galaretowatą zatyczkę, uniemożliwiającą przedostanie się potu na zewnątrz. Ostatecznie taki czop zostaje „wypchnięty” w wyniku pojawiającego się ciśnienia osmotycznego oraz naturalnego procesu złuszczania naskórka. Proces całkowitego udrażniania kanału potowego może potrwać nawet do 14 dni.
Literatura:
Bernat, M., Matysek-Nawrocka, M., Domaciuk, M., Ślusarczyk, I. (2017). Kosmetologiczne zastosowanie glinu i jego pochodnych. Kosmetologia estetyczna, 6 (6), 603-608
Abrutyn, E.S. (2015). Antiperspirants and Deodorants. W Cosmetic Dermatology, Draelos Z.D. (Edytor). doi:10.1002/9781118655566.ch18
Lukacs V.A., Korting H.C. (1989). Antiperspirants and deodorants–ingredients and evaluation. Derm Beruf Umwelt, 37(2) 53-57
Laden, K. (edytor). (1999). Antiperspirants and Deodorants. Boca Raton: CRC Press, doi.org/10.1201/b15205